رویکرد چپ‌های ایران نسبت به نظریه داروین چه بود؟
تاریخ انتشار: ۲۰ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۹۰۴۵۵
به گزارش خبرنگار مهر، عصر روز گذشته (سه شنبه ۱۹ دی ماه) نشست «چپ داروینی به روایت ایرانیان» با سخنرانی محمد معصومی، پژوهشگر تاریخ علم در مؤسسه حکمت و فلسفه برگزار شد.
معصومی در ابتدای سخنانش گفت: حدود ۱۲ سال است که د رباره نظریه تکامل در ایران مشغول پژوهش هستم. در این مدت یک کتاب و ۱۲ مقاله پژوهشی راجع به این موضوع نوشتم و به یک نکته کلیدی دست یافتم، آن هم اینکه ما ایرانیان به تاسی از همسایگان عرب زبان و ترک زبان یک نوع مواجهه ماده گرایی (ماتریالیسم) با نظریه تکامل داشتیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی افزود: من در سه مقاله به موضوع تکامل پرداختم که در یکی از مقالاتی که با همکاری آقای حامد صمدی نوشتم اشاره کردم که ما تکامل (evolution) را از اسناد ترکی عثمانی گرفتیم که آنها هم نسبت به نظریه تکامل نگاه چپ داشتند. اصطلاح چپ داروینی را از کتاب «چپ داروینی» نوشته پیتر سینگر گرفتم که با ترجمه محمد مهدی هاتف توسط نشر کرگدن هم روانه بازار نشر شده است. این اصطلاح برای اولین بار یعنی سال ۱۹۹۹ که کتاب منتشر شده مطرح شده است و نویسنده در این کتاب توصیه می‌کند که بهتر است رویکرد سیاستمداران چپ داروینی باشد.
این پژوهشگر ادامه داد: پیش از ورود به بحث این را بگویم که ما درباره چپ‌های ایران اسناد بسیار زیاد و معتبر داخلی و خارجی داریم و اسناد به ما نشان می‌دهد که وجه غالب نگاه چپ ایرانی‌ها، نگاه مارکسیسم روسی است و منظور من هم از چپ در این مقاله، چپ‌هایی با نگاه مارکسیسم- لنینیسم است و رویکردم هم به چپ داروینی یک نوع رویکرد تاریخی است به این معنا که نوعی نگاه به گذشته دارم.
معصومی بیان کرد: اولین اتفاقات چپ در ایران به تاسی از اتفاقات و احزاب باکو رخ داده است چون در آنجا جنبش‌های کارگری زیاد بوده است ضمن اینکه به روسیه هم نزدیک بودند و از آنجا هم تأثیر می‌گرفتند.اولین حزب چپ در ایران هم اجتماعیون- عامیون بودند که در دوره قبل از پهلوی اول (سال ۱۳۰۴) فعالیت داشتند. البته حزب کمونیسم در ایران پیش‌تر یعنی سال ۱۲۹۹ تأسیس می‌شود و اولین گردهمایی را برگزار می‌کند. این حزب تا سال ۱۳۱۰ یعنی دوره پهلوی اول فعالیت داشتند. از سال ۱۳۱۰ با هرگونه فرقه و مذهب اشتراکی برخورد می‌شود. یکی از اتفاقات دوران چپ آن زمان، انتشار مجله «فرهنگ» در رشت بود که مقالات فریدون کشاورز در آن چاپ می‌شد. در دوران پهلوی دوم (مهر سال ۱۳۲۰) حزب توده فعالیت خود را آغاز می‌کند و یکسری فعالیت‌ها انجام می‌دهد از جمله بازنشر آثار تقی ارانی.
این نویسنده و پژوهشگر اضافه کرد: تقی ارانی پس از ورود به ایران معلم دارالفنون می‌شود و بعد از مدتی یکسری کتاب با نام «سلسله علوم دقیقه» می‌نویسد که کتاب‌های بسیار دقیق و خواندنی هستند. علاوه بر این، مقالات تئوریک ارانی با نگاه مارکسیستی هم در آن زمان در مجله‌ای با نام «دنیا» منتشرمی‌شد. علاوه بر انتشار آثار ارانی، کتاب‌های احسان طبری هم در آن زمان به عنوان آثار چپ منتشر می‌شد. احسان طبری بعد از تقی ارانی خوش قلم‌ترین فرد حزب توده ایران بوده است. وی در کتاب درس نامه مارکسیسم- لنینیسم که در خارج از ایران نوشته ماتریالیسم دیالکتیک را به خوبی برای نوآموزان و دانشجویان توضیح می‌دهد و بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ حزب توده این درس‌نامه را به صورت یک کتاب مستقل منتشر می‌کند. دومین جریان چپ در ایران بعد از حزب توده، سازمان مجاهدین خلق (منافقین) است که سال ۱۳۴۴ با رویکرد اسلامی تأسیس می‌شود و یک کتاب با نام «تکامل» دارند که در آن موضع چپ‌گرایانه‌شان به روشنی بیان شده بود و بعد از انقلاب هم این کتاب مجدد چاپ شد. آخرین سازمان چپ گرا هم که در دوره پهلوی فعالیت داشتند، سازمان چریک‌های فدایی خلق هستند که از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰ خودشان را یک حزب مارکسیسم- لنینیسم در ایران می‌دانستند و کتاب‌های نزدیک به کتاب‌های حزب توده منتشر می‌کردند.
معصومی گفت: بعد از انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۶۲، کتاب‌های بسیاری با موضوع چپ تحت عنوان کتاب‌های جلد سفید منتشر می‌شد و آثار انگلس و لنین بسیار مورد توجه بود و ترجمه می‌شد مثل کتاب «آنتی دورینگ» انگلس یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های دنیاست و گفته می‌شود که چون در زمان مارکس نوشته شده بود، مارکس هم آن را خوانده و اشکالاتی هم به انگلس گرفته است. «دیالکتیک طبیعت» هم دیگر کتاب انگلس است که در آن زمان بسیار پرفروش بود.
وی افزود: اندیشه چپ در ایران که با عنوان مارکسیسم- لنینیسم شناخته می‌شد دو اصل را قبول داشت: ماتریالیسم دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی. البته اینکه این دو اصل افکار انگلس است یا مارکس محل اختلاف است. یکی از سوالات من در طول پژوهش این بود که چرا باید در انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ کتاب‌های زیادی با موضوع مارکسیسم و داروینیسم نوشته شود؟ علاوه بر این اغلب افرادی که روی نظریه تکامل کار می‌کردند نگاه مارکسیستی داشتند مثل جی. بی. اس هالدین که یک زیست شناس معروف بود. البته این هم نکته مهمی است که قبل از انقلاب اکتبر هم احزاب چپ در روسیه حضور داشتند.
این محقق و پژوهشگر بیان کرد: تکامل در ادبیات چپ معمولاً معادل معانی چون کمال گرایی، هدفمندی و غایتمندی و نوعی سیر از سادگی به پیچیدگی است. نکته کلیدی این است که صفات ذکر شده در نظریه تکامل داروین جایی ندارند. به همین خاطر ادعا می‌کنم که ما در ایران بیشتر چپ لامارکی داشتیم تا چپ داروینی. براساس نظریه لامارک نوعی عقل بر طبیعت حاکمیت دارد. احزاب چپی که در ابتدای سخنان به آنها اشاره کردم عقیده داشتند که روند تکامل در ابتدا فیزیکی بوده و سپس شیمیایی، زیستی، فرهنگی و اجتماعی شده است.
کد خبر 5990915منبع: مهر
کلیدواژه: داروینیسم جریان چپ موسسه حکمت و فلسفه ایران قرآن قرآن کریم انقلاب اسلامی ایران کرمان ایران کرمان فعالیت های قرآنی معرفی کتاب جمهوری اسلامی ایران قران آیت الله مصباح یزدی ستاد بازسازی عتبات عالیات فلسطین قاسم سلیمانی نظریه تکامل چپ در ایران حزب توده آن زمان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۹۰۴۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مرکز مطالعات عراق با ۱۰۰ عنوان به نمایشگاه کتاب می آید
به گزارش خبرگزاری مهر، محمد قاسم الهاشمی عضو مرکز مطالعات عراق درباره حضور در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران گفت: مرکز مطالعات عراق با هدف معرفی آثار و عرضه تولیدات جدید خود با محوریت تثبیت فرهنگ مقاومت، امسال نیز با ۴۰ عنوان کتاب تازه انتشار یافته در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران شرکت می‌کند و در ایام برگزاری نمایشگاه کتاب نیز برنامه‌های متعددی را تدارک دیده است.
وی افزود: مرکز مطالعات عراق تاکنون ۱۹۵ عنوان کتاب منتشر کرده است، از میان کتاب‌هایی که منتشر کردیم امسال با ۱۰۰ عنوان کتاب شرکت می‌کنیم که از این تعداد ۴۰ عنوان کتاب جدید و چاپ اولی در غرفه مرکز مطالعات عراق در بخش بین الملل نمایشگاه عرضه خواهد شد. این کتاب‌ها به موضوعات مختلفی از جمله گفتمان مقاومت می‌پردازد و هدف آنها تثبیت فرهنگ مقاومت در میان ملت عراق و انتقال دقیق تفکر و آرمان‌های مکتب امام خمینی (ره) و امام خامنه ای (دام ظله) به ملت عراق است. به خصوص اینکه شهید سلیمانی نیز شاگرد همین مکتب آسمانی بود.
الهاشمی در ادامه سخنان خود گفت: نمایشگاه بین المللی کتاب نقش مهمی در برملا کردن دروغ‌ها و ادعاهای بی اساس رسانه‌های غربی دارد و بر این اساس می‌توان این رویداد مهم فرهنگی را یکی از مصادیق مهم جهاد تبیین که همیشه مورد تاکید مقام معظم رهبری (دام ظله) بوده، تلقی کرد. نمایشگاه بین المللی کتاب به تمام ملت‌های جهان نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر تمام موفقیت‌ها و دستاوردهای چشمگیر خود، در زمینه‌های علمی و فکری نیز پیشتاز است بر همین اساس این نمایشگاه می‌تواند بر اساس دیپلماسی فرهنگی روابط بین جمهوری اسلامی ایران و عراق با سایر کشورها بخصوص کشورهای همسایه و مسلمان را بر اساس ارزش‌های فکری و انسانی مشترک بنا نهد.
عضو مرکز مطالعات عراق با اشاره به «بخوانیم و بسازیم» شعار امسال نمایشگاه کتاب تهران ادامه داد: این شعار از منظر فلسفه علم و دانش، یک شعار اساسی و بنیادی است، چرا که بدون خواندن که گام اول علم آموزی است، نمی‌توان چیزی را ساخت از سوی دیگر پر واضح است که ساختن بدون علم نتیجه‌ای به جز نابودی و ویرانی نخواهد داشت. نمایشگاه کتاب سنگ بنای ترویج فرهنگ کتابخوانی به شمار می‌رود. به خصوص اگر تنوع گروه‌های مخاطب از نظر علمی و سنی و زبانی و تخصصی مد نظر قرار گیرد که این امر در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران کاملاً مشهود بوده است.
وی افزود: نمایشگاه کتاب در یک برهه ۱۰ روزه نمی‌تواند به یک پاتوق فرهنگی به معنای کامل آن تبدیل شود. اما پاتوق‌ها و مراکز دائمی فرهنگی و فکری در ایران می‌توانند از این نمایشگاه برای معرفی خود به اقشاری که جذب چنین فضاهایی می‌شوند استفاده کنند. در مورد صنعت نشر نیز عوامل متعددی دخیل است که باید همه جوانب آن مورد بررسی قرار گیرد، به نظر می‌رسد استفاده از فضای مجازی در زمینه‌های مختلف ادبی و تحقیقاتی و تفریحی و حتی علم آموزی، یک چالش بزرگ پیش روی صنعت نشر است که باید توسط کارگروه‌های تخصصی مطالعه و بررسی شود.
الهاشمی ادامه داد: بی شک مسؤولان فرهنگی ایران با برگزاری نمایشگاه کتاب وظیفه خطیری در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه دارند تا نمایندگان این کشورها با حضور در نمایشگاه کتاب بتوانند محصولات فرهنگی خود را با ایران مبادله کنند. در این زمینه اولین مشکلی که در مسیر تبادل فرهنگی خودنمایی می‌کند، تفاوت زبانی است. به خصوص اینکه نیمی از همسایگان ایران از نظر مسافتی مرزهای طولانی با سایر کشورهای عربی دارند، لذا می‌توان به عنوان گام نخست برای بهبود تبادل فرهنگی، توجه به تفاوت‌های زبانی و ادبی و فرهنگی را مد نظر قرار داد تا با مدیریت صحیح این چالش، مسیر تبادل محصولات فرهنگی هموار شود.
وی گفت: انتخاب کشور یمن به عنوان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب بسیار انتخاب به موقع و به جایی بود که مسؤولان برگزاری نمایشگاه کتاب انجام دادند، زیرا در این برهه از زمان برادران مسلمان یمنی به حمایت از مردم مظلوم غزه به پا خواستند. همانطور که همه می‌دانند، جمهوری اسلامی ایران از زمان شکل‌گیری خود منادی آزادی ملت‌های تحت ستم از ظلم و اشغالگری بوده و امام خمینی (ره) بارها این موضوع را در سخنرانی‌های متعددی خود بیان کرده‌اند، لذا طبیعی است که در این نمایشگاه موضوع فلسطین و غزه بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد، به خصوص اینکه در سال گذشته شاهد یکی از بزرگترین عملیات‌های موفقیت آمیز مردم مظلوم فلسطین و غزه بر علیه رژیم اشغالگر صهیونیستی بودیم.
عضو مرکز مطالعات عراق افزود: این تصمیم مقامات باعث توجه بیشتر ملت‌های جهان، به خصوص ملت‌های مسلمان به نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، و در پی آن توجه به آرمان‌ها و ارزش‌های رسمی و اصلی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران می‌شود تا مردم دنیا بدانند که تنها مدافع واقعی ملت‌های مظلوم در برابر استکبار و استثمار و استعمار، ایران است که شجاعانه و با تمام توان، به این مسیر ادامه می‌دهد.
کد خبر 6095478
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان